Ślady osadnictwa neolitycznego (od około 4000 do około 1700 r. p.n.e.) w postaci resztek osad i grobów znane są dotychczas na terenie byłej ziemi legnickiej z bardzo wielu miejscowości. Wymienić tu można Biernatki, Budziszów Wielki, Kępy, Mierczyce, Pawłowice Wielkie, Wądroże Wielkie i Wądroże Małe. Na większości tych stanowisk prac wykopaliskowych nie prowadzono, a znane są one głównie z luźnych, przypadkowych znalezisk przedmiotów neolitycznych, jak siekierki kamienne, motyki, młoty, toporki, maczugi i skorupy lub całe naczynia gliniane.
Osady neolityczne jak wiemy, złożone były przeważnie z podłużnych jednoizbowych domostw - półziemianek o ścianach wyplatanych z gałęzi, obrzuconych gliną i zagłębionych do połowy w ziemi. Pokrywał je zapewne dwuspadowy dach , kryty najprawdopodobniej trzciną. Wewnątrz znajdowało się palenisko wykładane najczęściej kamieniami. Dym wydobywał się poza otwór w dachu. Głównym zajęciem plemion neolitycznych było rolnictwo i hodowla. Uprawiano oprócz zbóż takich jak : pszenica, proso i jęczmień także warzywa jak groch bób i soczewicę oraz rośliny włókniste - len i konopie. Hodowano tylko bydło. Na zimę nie gromadzono zapasy paszy, bydło bowiem przez cały rok pozostawało w nadrzecznych łęgach i gajach. Wprowadzono także umiejętność lepienia i wypalania naczyń glinianych oraz tkactwa. Zajęcia te uprawiały wyłącznie kobiety. Plemiona neolityczne żyły w ustroju matriarchalno - rodowym. Zmarłych grzebano układając zwłoki w jamach grobowych najczęściej na boku z lekko podkurczonymi nogami i rękoma złożonymi na piersiach. Obok zwłok ustawiano dary grobowe w postaci kilku naczyń napełnionych zapewne pożywieniem. Zmarłych wyposażano też w przedmioty codziennego użytku, jak narzędzia pracy i ozdoby z kości zwierzęcych a niekiedy też wisiorki i tarczki miedziane.
Cmentarzyska liczące najczęściej kilkadziesiąt grobów, znajdowały się w pobliżu osad; niekiedy grzebano zmarłych między domami a nawet w ich wnętrzu, po czym dom taki był przez rodzinę zmarłego opuszczany. W drugim tysiącleciu p.n.e. zaczynają pojawiać się u nas pierwsze przedmioty z metalu, a mianowicie z miedzi. Były jednak one mało przydatne, szybko bowiem tępiły się w użyciu ze względu na miękkość tego metalu. Dopiero brąz, czyli stop miedzi i cyny, stał się podstawa kultury materialnej na całe tysiąclecie. Okres ten nazwano epoką brązu ( od około 1700 do około 700 r. p.n.e. ). Narzędzia brązowe ( np. siekierki ) w znacznym stopniu ułatwiły pracę ludzką, czyniąc ją lżejszą i równocześnie wydajniejszą, co wpłynęło na szybszy rozwój gospodarczy. W trzecim okresie epoki brązu ( 1300 - 1100 r. p.n.e.) na terenie niemal całej Polski rozwinęła się w wyniku rodzimego rozwoju etnicznego i kulturowego, tzw. kultura łużycka. Trwała ona od około 1300 do 400 r. p.n.e.
Najbardziej charakterystycznym rysem kultury łużyckiej jest nowy, ciałopalny obrządek grzebalny. Polegał on na tym, że zwłoki zmarłych palono na stosie drewna, po czym resztki zwęglonych kości starannie wybierano z popiołu i węgli, składając je do naczynia glinianego, zwanego popielnicą. Po dokonaniu tych czynności popielnicę wstawiano do jamy grobowej, wkładając często bezpośrednio do niej różne przedmioty z brązu, jak np. szpile do spinania odzieży, bransolety, grociki do strzał łuku lub sierpy. Obok popielnicy ustawiano mniejsze naczynia, których liczba dochodziła do ponad 20. Wkładano do nich pożywienie, które miało służyć zmarłemu w jego życiu pozagrobowym. Cmentarzyska kultury łużyckiej zawierają od kilkudziesięciu do kilkuset grobów. Nowy obrządek grzebalny, wyrażający się ciałopaleniem, był - jak się przyjmuje - wyrazem przeobrażeń wierzeń religijnych. W tym też czasie upowszechnił się kult słońca jako naczelnego bóstwa. Do szerzej zbadanych cmentarzysk można zaliczyć między innymi cmentarzysko w Mierczycach. Wyposażone były one w naczynia gliniane, oraz wyroby metalowe (szpila, bransoleta, i naszyjnik z brązu, nóż i tzw. garnitur toaletowy z żelaza). Osady kultury łużyckiej były na ogół mniejsze niż w neolicie. Składały się z kilku lub kilkunastu domostw typu półziemianek lub budynków naziemnych wznoszonych w konstrukcji słupowej.
Głównym zajęciem ludności było rolnictwo i hodowla zwierząt. W rolnictwie upowszechniła się uprawa ziemi przy pomocy drewnianego radła z użyciem zwierzęcej siły pociągowej (wołów ). Nadal jednak duże znaczenie miało kopieniactwo, polegające na ręcznej uprawie ziemi przy pomocy motyki. Plemiona kultury łużyckiej żyły w ustroju patriarchalno - rodowym. W skład rodu wchodziły tzw. wielkie rodziny złożone z kilku pokoleń i prowadzące wspólną gospodarkę. Na czele wielkich rodzin i rodów stali doświadczeni przywódcy. W obrębie wielkich rodzin istniały już tzw. małe rodziny, złożone z rodziców i ich dzieci, czyli rodziny w naszym pojęciu. W końcu epoki brązu zaczynają się na interesującym nas terenie pierwsze przedmioty z żelaza, importowane z krajów naddunajskich, gdzie żelazo weszło w użycie o kilkaset lat wcześniej niż u nas. Około 700 r. p.n.e. rozpoczyna się u nas era żelaza .
W następnych stuleciach żelazo staje się podstawowym surowcem do wyrobu narzędzi pracy, jak np. siekier, sierpów, noży oraz broni. Brązu używa sie w dalszym ciągu jedynie do wyrobu ozdób. Rodzima produkcja żelaza zaczyna się liczyć dopiero od II-I w p.n.e. Wytapiano je z rud darniowych w prymitywnych piecach hutniczych zwanych dymarkami. W początkowym okresie epoki żelaza nadal rozwija się kultura łużycka. W dziedzinie rolnictwa pojawia się uprawa żyta. Obok osad otwartych, na skutek pogłębiającego się zróżnicowania majątkowego powstają duże osady obronne, otoczone nieraz potężnymi wałami skonstruowanymi z drewna i ziemi, w celu ochrony posiadanych dóbr przez możne rody. Do takich osad obronnych kultury łużyckiej należy osada położona we wsi Mierczyce.
Osada obronna w Mierczycach, w pobliżu której istnieje także cmentarzysko, należy do względnie dobrze zachowanych tego typu obiektów na Śląsku. Rozsypisko wału ma szerokość około 14 m., a wysokość jego dochodzi do 2 m. Pierwotna szerokość nie przekraczała zapewne kilka metrów, podobnie jak i wysokość.
Po przeszło tysiącletniej przerwie osadniczej na resztkach starej osady wzniesiono już w nowych stosunkach społecznych umocnienia innego typu, po których zachowały się zwęglone belki i słupy. Z górnej części wału pozostał jedynie popiół i węgiel drzewny w postaci "płaszcza" przykrywającego "nie strawioną" przez pożar dolną częścią wału.
Wielkie przemiany w życiu mieszkańców całego Śląska szczególnie wyraźnie zaznaczyły się w drugiej połowie okresu epoki żelaza tj. w II i I w. p.n.e. Wówczas to miejscowa ludność opanowała ostatecznie technikę wytopu żelaza z rud darniowych. Najprawdopodobniej w tym czasie hutnictwo i kowalstwo stały się wyspecjalizowanymi zajęciami wydzielonymi z gospodarki naturalnej. Były to najstarsze rzemiosła uprawiane zawodowo przez specjalistów, którzy już nie zajmowali się rolnictwem i hodowlą a artykuły spożywcze uzyskiwali za wymianę swoich produktów. Asortyment produkcji kowalskiej był różnorodny. Pojawiły się żelazne noże, igły, młotki, pilniki, raszple, a w zakresie broni miecze, groty oszczepów, okucia tarcz i ostrogi.
W I w. p.n.e. pojawia się jako dalszy ciąg dawnej kultury łużyckiej nowa jednolita kultura nazwana przez naukowców kulturą grobów jamowych. Jej nazwa pochodzi stąd, że pochówki ciałopalne w formie grobów jamowych ( wsypywano do nich resztki kości po spaleniu zmarłego na stosie, a naczynia rytualnie tłuczono i wrzucano do jamy tylko skorupy) stały się przeważającą obecnie postacią grobów. Ślady osad z omawianego okresu znam dotąd w Gądkowie, Granowicach, Kępach, Mierczycach, Wądrożu Wielkim, cmentarzyska zaś w Kępach, Mierczycach i Rąbienicach.
Następny okres, obejmujący pięć wieków n.e. ( do około 500 r. ) to okres rzymski. W okresie tym widać wpływy kulturowe na terenie Śląska i pozostałych ziem polskich z imperium rzymskiego. Dzięki lepszemu wyposażeniu technicznemu małe rodziny wyodrębniają się gospodarczo z wielkich rodzin i stają się samodzielnymi jednostkami gospodarczymi. Powstają osady zamieszkiwane przez małe rodziny wywodzące się z różnych rodów. Następuje zanik dawnych, używanych przez kilkaset lat, dużych cmentarzysk rodowych w III i w IV w. Ich miejsce zajmują odtąd małe cmentarzyska liczące najwyżej kilkadziesiąt grobów o zróżnicowanym wyposażeniu.
Na naszym terenie resztki osad znane są w Granowicach, Mierczycach, Pawłowicach Wielkich, Wądrożu Małym i Wądrożu Wielkim. Najlepiej dotąd zbadana jest osada w Mierczycach pochodząca z IV w. Odkryto tu kilka domostw mieszkalnych i budynków gospodarczych. Domy były przeważnie jednoizbowe i miały kształt prostokątny lub kwadratowy, nie zawsze regularny. Ich długość rzadko przekraczała 5 m. Budowano je w konstrukcji słupowej. Ściany złożone były z poziomo układanych półokrąglaków wpuszczonych w słupy lub wyplatane wikliną i obrzucone gliną. Wewnątrz znajdowało się wykładane kamieniami palenisko. Znane są z okresu rzymskiego także ziemianki i półziemianki.
Cmentarzyska lub pojedyncze groby, przeważnie ciałopalne, pod koniec okresu rzymskiego coraz częściej szkieletowe, odkryto dotąd w Budziszowie Wielkim i Mierczycach. Wielkie wydarzenia historyczne w Europie, zapoczątkowane najazdem mongolskiego ludu koczowniczego z głębi Azji - Hunów, w końcu IV w. , oraz ostateczny upadek imperium rzymskiego w sto lat później wywarły poważny wpływ na dzieje Śląska i całej Polski. Znaczna część ludności opuściła wówczas nasze ziemie, zasiedlając dzisiejsze Czechy i zachodnią część Półwyspu Bałkańskiego.
Na Śląsku i na innych ziemiach polskich zaznaczył się w związku z tym przejściowy zastój gospodarczy. Powolny postęp stał się widoczny dopiero na przełomie VI i VII w.
Następny okres w dziejach Śląska , podobnie jak w całej Polsce określa się jako otrzymał nazwę średniowiecznego (od około początku VI do około połowy XIII w.). Do najpełniej zbadanych stanowisk należy grodzisko w Mierczycach. Osady wiejskie (z całego śląska znamy ich kilkaset) składały się z kilku lub kilkunastu naziemnych domów zbudowanych z drewna . W zależności od ustawienia domów w stosunku do placu lub ulicy wsie nazwane są okolnicami, owalnicami lub ulicówkami.
Powierzchnia użytkowa naziemnych domów mieszkalnych z reguły jednoizbowych, nie przekraczała najczęściej 30 m2. We wnętrzu ich na podłodze z drewnianych dranic, a niekiedy tylko na glinianym klepisku, znajdowały się paleniska skonstruowane z gliny i otoczaków. W XII-XIII w. w miejsce palenisk wprowadza się piece zbudowane z płaskich kamieni lub drewna i gliny ( tzw. piece kopułkowe ). Pod ścianami stały zapewne warsztaty oraz różne sprzęty służące mieszkańcom do odpoczynku, spożywania posiłków itp. Podstawowym zajęciem ludności wiejskiej było rolnictwo i hodowla. W zakresie uprawy upowszechnił się we wczesnym średniowieczu system trójpolowy, polegający na podziale ziemi na trzy części. Na jednej z nich w danym roku wysiewano zboże ozime , na drugiej jare, trzecia część zaś leżała odłogiem. Ze zbóż wysiewano pszenicę w kilku odmianach, żyto, jęczmień i owies. Oprócz zbóż uprawiano m.in. proso, bób , groch mak, len, konopie, marchew, ogórki, cebulę i chmiel. Do ścinania zbóż używano żelaznych sierpów i półkosków. Młócono zaś zboże przy pomocy cepów.
W sadach przydomowych rosły wiśnie, jabłonie i grusze. Ze zwierząt domowych hodowano krowy, świnie, woły, owce, kozy, a w mniejszej liczbie konie; z drobiu zaś - kury, gęsi i kaczki. Zwierzęta dostarczały rolnikom mięsa, skór, mleka, wełny oraz surowca w postaci kości do wyrobu przedmiotów . Wśród materiałów kostnych z badań w Mierczycach stwierdzono kości niemal wszystkich wyżej wymienionych zwierząt i drobiu, jak i zwierząt dzikich (m.in. jeleń, sarna i zając). Obok zajęć związanych z uprawą ziemi i hodowlą ludność wiejska wykonywała, głównie na własny użytek, różne przedmioty i odzież. Podstawowym surowcem do wyrobu odzieży była owcza wełna, włókno lnu i konopi. Jak dotychczas tkanin z tego okresu nie znaleziono. Odkryto natomiast w osadzie w Wądrożu Wielkim pewną liczbę przęślików, mających zastosowanie przy przędzeniu nici.
Szewstwem, wyrobem naczyń drewnianych i glinianych oraz budową domostw zajmowali się mężczyźni. Obuwie , niekiedy bogato zdobione , wykonywano ze skór bydlęcych. Naczynia drewniane reprezentują m in. toczone talerze, miski, odzież, beczki jednodenne i dwudenne, kubki, czerpaki i wiadra. Zestaw naczyń klepkowych, drążonych i toczonych uzupełniały garnki wykonane z gliny, których fragmenty należą do najczęstszych znalezisk na stanowiskach osadniczych. Używano ich do gotowania strawy, przechowywania zapasów żywności, płynów itp. Wytopem żelaza i wyrobem z niego przedmiotów zajmowali się hutnicy i kowale. Oprócz osad otwartych z wczesnego średniowiecza zachowało się do naszych czasów na trenie gminy Wądroże Wielkie grodzisko (gród jest to miejsce sztucznie umocnione w celach obronnych). Odkryto je w Mierczycach. Najprawdopodobniej powstało ono między VIII - IX w. Natomiast z X - XIII w. pochodzą urządzenia obronne w Wądrożu Wielkim.
Grodzisko w Mierczycach miało kształt owalny i otoczone było wałem o konstrukcji skrzyniowej tzn. polegającej na budowie z bierwion rodzaju skrzyń. Wnętrze ich wypełniono ziemią. Szerokość wału u podstawy wynosiła około 5 m. O kształcie grodu zdecydowało naturalne uformowanie szczytu wzniesienia. Długość grodziska po osi północny wschód - południowy zachód wynosi około 124 m, po osi zaś północny zachód - południowy wschód około 97 m.